Δρ Αικατερίνη Πολυμέρου – Καμηλάκη: «Ο λαϊκός πολιτισμός δεν είναι μουσειακό είδος»

Ταυτισμένη με την έρευνα και τη διάσωση της λαϊκής μας παράδοσης, η Δρ Αικατερίνη Πολυμέρου- Καμηλάκη, είναι ένας «κινητός θησαυρός» αλλά και μια σύμβουλος που οι ιδέες της, οι προτάσεις της, οι πρωτοβουλίες μέσα σε επιτροπές και υπηρεσιακά συμβούλια, όπως η «Επιτροπή Ελλάδα 2021», ξεχωρίζουν για τη ρεαλιστική τους προσέγγιση και τη σύνδεσή τους με το σήμερα και το αύριο των τοπικών κοινωνιών. Όραμά της, θα μπορούσε κανείς να πει, είναι ο λαϊκός πολιτισμός να ενσωματωθεί στη σύγχρονη, αειφόρο ανάπτυξη, γι` αυτό και εκείνη ασχολείται με τις εκδηλώσεις που αναφέρονται στη χειροτεχνία, τη μόδα και την κλιματική αλλαγή.

Το Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας … αποτελεί την Κιβωτό του λαϊκού πολιτισμού και παράλληλα το εργαστήριο εντός του οποίου οι ερευνητές αξιοποιούν το πολύτιμο καταγεγραμμένο και διαρκώς ανατροφοδοτούμενο με τις επιτόπιες έρευνες υλικό. Λειτουργεί πάνω από εκατό χρόνια πλέον, ευρίσκεται εγκατεστημένο σε νεοκλασικό κτήριο στο κέντρο της Αθήνας, διαθέτει ψηφιοποιημένα τεκμήρια του λαϊκού πολιτισμού σχεδόν στο σύνολό τους και υποστηρίζει κάθε σοβαρή έρευνα στα σχετικά θέματα. Είμαι περήφανη, που έχω συμβάλει στον εκσυγχρονισμό του, τον οποίο συνεχίζει ο νέος διευθυντής του.

Η λαογραφία είναι… η επιστήμη που ασχολείται με τον πολιτισμό του καθημερινού ανθρώπου σε όλες του τις εκφάνσεις, ένα αντικείμενο ευρύτατο, το οποίο είτε ως λαϊκός ή παραδοσιακός πολιτισμός είτε ως άυλη και υλική πολιτιστική κληρονομιά επιδέχεται πολλές προσεγγίσεις. Αρκεί να αποκαλύψεις τη δυναμική της. Έτσι για παράδειγμα σήμερα ασχολούμαι με ένα θέμα πολύ επίκαιρο: Λαϊκός πολιτισμός και σύγχρονη ανάπτυξη. Πως σας φαίνεται το παράδοξο το μέλλον του παρελθόντος; Ή επιστροφή στην τοπικότητα, για να αποκαταστήσουμε τις ζημιές που κάναμε στη φύση και το κλίμα δεν είναι κάπως έτσι;

Εάν μπορούσα να περιγράψω στον «υλικό βίο» του ελληνικού λαού, θα χρησιμοποιούσα τις λέξεις… χειροτεχνία, οικοτεχνία, τεχνικές, παραδοσιακή διατροφή, καλλιέργειες, κυκλική οικονομία, αξιοποίηση των υλικών που προσφέρει η φύση, σεβασμός-φόβος προς το φυσικό περιβάλλον, έννοιες που η σύγχρονη τεχνολογική εποχή έχει καταργήσει η αμελήσει. Εν τέλει θα χρησιμοποιούσα τον όρο οικονομία οικιακή, τοπική και εθνική καθώς ο λαϊκός πολιτισμός αποτελεί σημαντικό οικονομικό μέγεθος, ιδιαίτερα για τις τοπικές κοινωνίες.

Έχω γυρίσει πολλά μέρη της Ελλάδα για την έρευνά μου… από τα οποία έχω αντλήσει πολύτιμες πληροφορίες για τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, εμπειρίες ζωής ιδιαίτερα σημαντικές, εικόνες που συγκροτούν το πρόσωπο του ελληνισμού με τις αρετές και τα ελαττώματά του.

Η επιστημονική καταγραφή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς πρέπει να αξιοποιηθεί… εάν συνειδητοποιήσουμε ότι πρόκειται για πολύτιμη παρακαταθήκη, η οποία με τις αξίες της, οι οποίες επανέρχονται σήμερα ως νεωτερικές απόψεις (κυκλική οικονομία, αειφορία κλπ.) αλλά και με την επιβίωσή της (τεχνικές, γαστρονομία, δρώμενα κ.ο.κ.) μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών ανταποκρινόμενες στις απαιτήσεις της κλιματικής αλλαγής και των νέων περιβαλλοντικών δεδομένων.

Όταν κρατάς ένα κειμήλιο εκατό ή διακοσίων ετών νοιώθεις… ότι η μνήμη συμπυκνωμένη στην ζωντανή παρά τη φθαρτότητά της ύλη σε ακουμπάει και προσπαθεί να αναπαραστήσει μια σκηνή από το παρελθόν, να συνδεθεί με τον ή τους χρήστες του, να αποκτήσει ζωή. Η μνήμη είναι πολύ σημαντικό πράγμα. Χωρίς αυτήν δεν υπάρχεις. Όσο λοιπόν η μνήμη πάει πιο βαθιά στο παρελθόν τόσο ξεκαθαρίζει το μέλλον.

Η επέτειος των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης δίνει στη χώρα μας την ευκαιρία …να γνωρίσει καλύτερα και να αποτιμήσει το παρελθόν και να αντλήσει κάποια διδάγματα για το παρόν και το μέλλον. Έτσι απλά, με τη σκέψη ότι οι αγωνιστές του 2021, λόγιοι, έμποροι, καραβοκύρηδες, ναυτικοί, αγρότες, χωρίς καμιά σιγουριά για το αποτέλεσμα του Αγώνα τους επιχείρησαν να αντιμετωπίσουν μια μεγάλη, έστω και παρηκμασμένη, αυτοκρατορία μπορούμε να οδηγηθούμε σε ένα είναι ένα πρώτο δίδαγμα. Όμως δεν είναι μόνον αυτό. Ξόδεψαν τις περιουσίες τους, πείνασαν (Μεσολόγγι), στερήθηκαν τα αγαθά της ήσυχης ζωής και προπάντων πολλοί την ίδια τους τη ζωή. Τα ηθικά διδάγματα είναι, υποθέτω, ορατά. Το πιο σημαντικό είναι οι νέοι να γνωρίσουν την ιστορία. Πρέπει να διαβάζουν και να ενημερώνονται για τα ιστορικά γεγονότα για να μπορούν και να τα αντιμετωπίζουν κριτικά και να βγάζουν συμπεράσματα. Η ιστορία μας διδάσκει όταν την γνωρίζουμε καλά. Διαφορετικά οδηγούμαστε σε εικασίες και λάθη.

Η Επιτροπή Ελλάδα 2021… αποτελείται από κοντά 40 άτομα, επιλεγμένα γιατί έχουν διακριθεί ο καθένας στον τομέα του, και σ’ αυτή την σημαντική χρονιά για τη χώρα μας, που συμπληρώνει 200 χρόνια από την εθνική Παλιγγενεσία, μπορούν να καταθέσουν την επιστημονική, καλλιτεχνική, φιλοσοφική εμπειρία τους, προκειμένου να αξιοποιηθούν τα διδάγματα που προκύπτουν από τα διακόσια χρόνια ελεύθερου εθνικού βίου και να αποτελέσουν εφαλτήριο για το μέλλον. Η Επιτροπή επομένως οργανώνει τόσο κάποιες δράσεις εορταστικές, απαραίτητες για ένα τόσο λαμπρό γεγονός, αλλά κυρίως ανοίγει διόδους σε διάφορα πεδία αιχμής, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η κυκλική οικονομία και καθαρή ενέργεια, αλλά και σε τομείς πιο παραδοσιακούς αλλά με προοπτικές για το μέλλον, όπως η χειροτεχνία, η μόδα κ.ά.

Προσωπικά, μέσω της Επιτροπής, προωθώ … τις εκδηλώσεις που αναφέρονται στη χειροτεχνία, τη μόδα και την κλιματική αλλαγή. Πάντα έχω στο μυαλό μου ότι ο λαϊκός πολιτισμός δεν είναι μουσειακό είδος. Είναι ζωντανός πολιτισμός και όπως κάθε οργανισμός φθείρεται, γερνάει ή και ανανεώνεται με τις καινούργιες γενιές. Τα έθιμα διαφοροποιούνται, τα εργαλεία της χειροτεχνίας εκσυγχρονίζονται, οι καλλιέργεια της γης, οι ποικιλίες των φυτών ανανεώνονται. Η αλλαγή στο κλίμα και η φθορά στο περιβάλλον μας έδειξε ότι οι παλιότερες γενιές είχαν περισσότερο σεβασμό και αγάπη στη φύση και την προστάτευαν και βέβαια εισέπρατταν την ευγνωμοσύνη της. Σήμερα εμείς τη θεωρούμε κτήμα μας και την ταλαιπωρούμε. Μήπως λοιπόν, έφθασε η ώρα να κοιτάξουμε πίσω και να ξαναδούμε τι μας διδάσκει η λαογραφία. Είναι ένα ερώτημα.

Οι Επιτροπές συγκροτούνται για κάποιο σκοπό και … αφού εκπληρώσουν τον σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκαν διαλύονται και τα μέλη συνεχίζουν το έργο τους. Η ιστορική μνήμη δεν χρειάζεται για να διατηρηθεί Επιτροπές.

Πάντα έχω στο μυαλό μου τη φράση… Τα θεμέλιά μου στα βουνά / και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους και πάνω τους η μνήμη καίει / άκαυτη βάτος. Ακόμη κι αν: η μνήμη, όπου και να την αγγίξεις πονεί (Γ. Σεφέρης).

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Bigpost.gr

Ακολουθήστε το Bigpost.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις